Het geheim achter het Fenicische handelsimperium
In een vorstengraf in Etrurie werd de zilveren schaal gevonden die hier rechts staat afgebeeld. Blijkbaar is het als grafgeschenk meegegeven aan een overledene, maar voordat dit gebeurde had ook de schaal al een heel leven achter zich. We kijken hier naar een voorwerp van Fenicisch maaksel, dat nooit bedoelt is als gebruiksvoorwerp, maar speciaal is gemaakt om weg te geven als gift.
De makers van de schaal, de Feniciers, waren mensen die jaren lang de Middellandse Zee hebben gedomineerd met hun handelsschepen. In dit gebied stonden ze bekend als doorgewinterde handelaren die allerlei producten tussen de verschillende volken transporteerden, waaronder hun beroemde paars gekleurde stoffen en het hout wat ze kapten op de heuvels bij hun stadstaten. Deze steden waren gelegen aan de oostkust van de Middellandse Zee in het gebied wat tegenwoordig Libanon wordt genoemd De bekenste en belanngrijkste stadstaten waren Byblos, Sidon en Tyrus, Vanuit deze basis bouwden ze een uitgebreid netwerk op met diverse handelsparners en stichtten ze verschillende kolonies aan de Mediteraanse kust. Dit alles kende haar hoogtepunt tussen 1200 en 800 v.Chr., de enige periode waarin de stadstaten volledig onafhankelijk waren van grootmachten zoals Egypte of het Assyrische Rijk. Om dit handelsnetwerk op te bouwen en te onderhouden speelden de Feniciers slim in op de diplomatieke regels van die tijd. Voorwerpen zoals de afgebeelde zilveren schaal speelden hierbij een belangrijke rol.
De makers van de schaal, de Feniciers, waren mensen die jaren lang de Middellandse Zee hebben gedomineerd met hun handelsschepen. In dit gebied stonden ze bekend als doorgewinterde handelaren die allerlei producten tussen de verschillende volken transporteerden, waaronder hun beroemde paars gekleurde stoffen en het hout wat ze kapten op de heuvels bij hun stadstaten. Deze steden waren gelegen aan de oostkust van de Middellandse Zee in het gebied wat tegenwoordig Libanon wordt genoemd De bekenste en belanngrijkste stadstaten waren Byblos, Sidon en Tyrus, Vanuit deze basis bouwden ze een uitgebreid netwerk op met diverse handelsparners en stichtten ze verschillende kolonies aan de Mediteraanse kust. Dit alles kende haar hoogtepunt tussen 1200 en 800 v.Chr., de enige periode waarin de stadstaten volledig onafhankelijk waren van grootmachten zoals Egypte of het Assyrische Rijk. Om dit handelsnetwerk op te bouwen en te onderhouden speelden de Feniciers slim in op de diplomatieke regels van die tijd. Voorwerpen zoals de afgebeelde zilveren schaal speelden hierbij een belangrijke rol.
Ten tijde van het Fenicisch handelsimperium was de economie namelijk heel anders vormgegeven dan in onze huidige Westerse maatschappij. De economie stond niet op zichzelf, maar had een grote politieke en sociale lading. De Feniciers konden niet zomaar een buitenlandse haven binnenvaren om daar handel te drijven. Eerst moest een vriendschappelijke band opgebouwd worden met de lokale heerser. Door boodschappers en geschenken te sturen maakten ze hun goede bedoelingen bekend. De tegenparij zond daarop een gezantschap met giften terug in het geval van een positieve reactie. Deze giften waren mooie potten of schalen die speciaal waren gemaakt om als gift te geven. Op deze manier circuleerden ze onder de aristocratie, omdat ze ook elke keer weer door werden gegeven, iets wat hun waarde vergrootte. In het meest gunstige geval werd kwam op deze manier een handelsrelatie tot stand. Daarnaast werd het contact op dezelfde manier onderhouden.
Met het geven van een geschenk toonde je je vriendschappelijke bedoelingen en gastvrijheid. Ten minste als de intentie ook vriendelijk was. De uitwisseling van geschenken kon namelijk ook gebruikt worden om de hiërarchie duidelijk te maken. In dat geval profiteerde de sterkste partij veel meer van de uitwisseling of was deze juist in staat veel meer te geven, wat de onderschikte positie van de tegenpartij duidelijk maakte. Uiteindelijk zag dit er in de praktijk vaak uit als dat wat dat wij handel noemen, er werd immers het één gegeven in ruil voor het andere. In de antieke wereld was deze manier van handel drijven onlosmakelijk verbonden met politiek, macht en diplomatiek. Wij noemen dit een gifteconomie.
Giften zoals de zilveren schaal waren daarom onmisbaar voor de Feniciers. Ze waren onmisbaar om handelscontacten te leggen en te onderhouden. Het was dé manier om hun handelsimperium op te bouwen.
Met het geven van een geschenk toonde je je vriendschappelijke bedoelingen en gastvrijheid. Ten minste als de intentie ook vriendelijk was. De uitwisseling van geschenken kon namelijk ook gebruikt worden om de hiërarchie duidelijk te maken. In dat geval profiteerde de sterkste partij veel meer van de uitwisseling of was deze juist in staat veel meer te geven, wat de onderschikte positie van de tegenpartij duidelijk maakte. Uiteindelijk zag dit er in de praktijk vaak uit als dat wat dat wij handel noemen, er werd immers het één gegeven in ruil voor het andere. In de antieke wereld was deze manier van handel drijven onlosmakelijk verbonden met politiek, macht en diplomatiek. Wij noemen dit een gifteconomie.
Giften zoals de zilveren schaal waren daarom onmisbaar voor de Feniciers. Ze waren onmisbaar om handelscontacten te leggen en te onderhouden. Het was dé manier om hun handelsimperium op te bouwen.
Nieuwsgierig geworden?
M.E. Aubet, The Phoenicians and the West: poltics, colonies and trade (2001, Cambridge).
G.E. Markoe, Phoenicians (2000, Berkely).
M. Mauss, W.D. Halls, The Gift: The Form and Reason for Exchange in Archaic Societies (1990, Londen; eerste druk 1950).
I. Morris, ''Gift and commodity in Archaic Greece'', Man, Vol. 21, No. 1 (1986), 1-17.
Gebruikte afbeeldingen
Feniciers brengen giften aan de Perzische koning, http://realhistoryww.com/world_history/ancient/Canaan_1a.html.
Zilveren schaal, http://www.museumkennis.nl/lp.rmo/museumkennis/i000289.html.
Kaart, http://www.bestofsicily.com/mag/art150.html.
M.E. Aubet, The Phoenicians and the West: poltics, colonies and trade (2001, Cambridge).
G.E. Markoe, Phoenicians (2000, Berkely).
M. Mauss, W.D. Halls, The Gift: The Form and Reason for Exchange in Archaic Societies (1990, Londen; eerste druk 1950).
I. Morris, ''Gift and commodity in Archaic Greece'', Man, Vol. 21, No. 1 (1986), 1-17.
Gebruikte afbeeldingen
Feniciers brengen giften aan de Perzische koning, http://realhistoryww.com/world_history/ancient/Canaan_1a.html.
Zilveren schaal, http://www.museumkennis.nl/lp.rmo/museumkennis/i000289.html.
Kaart, http://www.bestofsicily.com/mag/art150.html.