Keizers en Priesters
Een nieuwe kijk op de relatie tussen beiden in het oude Romeinse rijk
Wie was wie?
De keizerDe keizer was de machtigste Romein. Hij was de hoogste wetgevende macht, rechtsprekende macht, de militaire leider, de politieke leider en de religieus leider. Religieus leider was hij doordat hij de pontifex maximus was, de hoogste priester. Daarnaast bezat de keizer veel macht omdat hij bepaalde wie welke ambtelijke functies ging bekleedden. Niet alleen voor de politieke functies was hij degene die mensen aanstelde, de keizer stelde ook elke priester aan.
|
De priesters van RomeDe priesters in Rome waren talrijk en van adel, maar ik breng een onderscheid tussen twee aan: de sacra en de auspica. De priesters van eerstgenoemden gingen over de rituelen die in de stad uitgevoerd werden, de anderen gingen over het heilig verklaren van plekken en momenten. Ook waren functies die onder de auspica vielen niet toegankelijk voor de keizer, omdat hij anders teveel macht zou kunnen verkrijgen. Priesters van de auspica werden als zeer machtig en invloedrijk beschouwd.
|
De provinciale priestersIn mijn onderzoek ben ik alleen ingegaan op priester uit de Italiaanse provinciën. Dit waren veelal provinciale adel en adel uit Rome die deze functies bekleedden. De adel uit Rome had namelijk vaak ook grond in de provincie en kon in die hoedanigheid lokale priesterschappen toegewezen krijgen.
|
De betrekkingen tussen keizer, priesters uit Rome en de provinciale priesters
De relatie tussen de keizer en priesters (Rome)
De relatie tussen de keizer en priesters uit Rome is enorm ingewikkeld. Simpel gesteld was de keizer dominant over de priesters en gehoorzaamden zij vrijwel klakkeloos. De keizer gaf hen hun banen, en daarvoor kreeg hij veel terug. De keizer zelf zal weinig contact hebben gehad met de onderlinge priester, alleen de hoogste geplaatsten. De relatie was dus zeer eenzijdig, waarin de keizer dominant was over de priesters.
|
De relatie tussen Rome en de provincieDe relatie tussen de priesters uit de provincie en Rome is zeer tweeledig. De aangestelde priesters hadden op voorhand namelijk al vele taken meegekregen dus van diplomatie betrekkingen ter plekke was weinig sprake. Wel was het zo dat er problemen konden ontstaan in de provincie en dat de priesters hierop dienden in te spelen. In dergelijke gevallen verliep het contact via de aangestelde gouverneur van de provincie. Hij beval naar eigen inzicht hoe de religie bedreven moest worden, maar had wel briefcontact met de keizer hierover.
|
De resultaten
Keizer en priesters
Hoewel ik vermelde dat de keizer dominant was en de priesters klakkeloos gehoorzaamden was dit niet altijd het geval. De onderhandelingen tussen de keizer en de priesters vielen vrijwel altijd uit in het voordeel van de keizer, maar er zijn enkele gevallen bekend waarbij de keizer toegaf aan de wil van de priesters. Zo heeft de keizer enkele wetten aangepast waardoor enkele priesters meer macht verkregen en heeft hij enkele andere godsdiensten vervolgt. Hoewel deze mogelijk een bedreiging vormden voor zijn eigen macht, is dat niet zeker en door de vervolging heeft hij wel zijn wapens geheven tegen eigen volk, iets dat niet ten goeden komt van de populariteit van een keizer. Al met al kunnen we echter concluderen dat het en topdown proces was, waarbij de keizers wil in de religie naar voren kwam.
Rome en de provinciën
De resultaten die geboekt werden door Rome en de lokale priesters was minder scheef. Hoewel de algemene tendens zich ook voorzette in de provinciën, en de overtuigingen van de keizer door de priesters werd geuit, was men in de provinciën vrijer. Zo werden de religieuze taken minder strak uitgevoerd, werd de keizer minder aanbeden dan in Rome en offerde men meer aan goden die als ongebruikelijk(er) gezien werden in Rome. Hoewel het absoluut zo was dat de keizers voor een deel de religie in de provincien bepaalde, kunnen we tegelijkhertijd concluderen dat in de provinciën religie meer het eigendom was van de priesters dan dat dit in Rome het geval was.
BronnenBeard, M., Religions of Rome (Cambridge: Cambridge University Press, 1998). Berridge, G.R. en James, A., A Dictionary of Diplomacy (New York: Basingstoke, 2003). Elwyn, S., “Interstate Kinship and Roman Foreign Policy,” Transactions of the American Philological Association 123, (Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1993), 261 – 283. Gordon, R. "The Veil of Power. Emperors, Sacrificers and Benefactors." In Pagan Priests. Religion and Power in the Ancient World, edited by Mary Beard and John North, (Ithaca NY: Cornell University Press, 1990), 199-231. |
Gordon, R. "Religion in the Roman Empire. The Civic Compromise and Its Limits." In Pagan Priests. Religion and Power in the Ancient World, edited by Mary Beard and John North, (Ithaca NY: Cornell University Press, 1990), 233-255. Gradel, I., Emperor worship and Roman religion (Oxford: Clarendon 2002). Millat, F., “Empire and City, Augustus tot Julian: Obligations, Excuses and Status,” Journal of Roman Studies 73 (1983): 76 – 96. Foto keizer: Bron: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d4/August_Labicana_Massimo_Inv56230.jpg |