De culturele diplomatie van Lorenzo de' Medici
Bijna iedereen heeft wel gehoord van de Medici, de machtige familie uit vijftiende-eeuws Florence. Wellicht wat minder bekend is het feit dat de drie generaties Medici, naast hun belangrijke positie in de regering van Florence, ook een belangrijke rol als beschermheer van de kunsten vervulden. Het interessante is dat Lorenzo de’ Medici (1449 – 1492) kunst zelfs in wist te zetten als diplomatiek instrument. Hoe deed hij dit en waarom was deze vorm van diplomatie zo handig voor hem?
Florence en de Medici
Vijftiende-eeuws Florence was een republiek. De politieke macht was verdeeld over verschillende besturen en commissies, die controle op elkaar uitoefenden en elkaar adviseerden. Voordat er bijvoorbeeld een verdrag gesloten kon worden, moest het door een aantal commissies goedgekeurd zijn. In andere Italiaanse staten zoals Milaan of Ferrara, waar een alleenheerser aan de macht was, liep dit heel anders. Daar werden dit soort zaken enkel door de vorst bepaald. De politieke macht in Florence was verdeeld over een grote groep verantwoordelijke burgers en verbonden aan allerlei regels. Daarnaast wisselden de commissies om de zoveel tijd. Bij de belangrijkste commissies werden er loten getrokken bij het benoemen van nieuwe leden, bij anderen werd er gestemd: het was de bedoeling dat de verkiezing van de leden onvoorspelbaar bleef. Dit was om te voorkomen dat er politieke partijen zouden ontstaan of dat één familie, of nog erger: één persoon, de stad zou domineren.
Ondanks deze intenties en maatregelen wat betreft de regering van Florence wist de Medici-familie rond 1430 toch een partij samen te stellen en een leider op een machtige positie te zetten: 1434 kan zelfs gezien worden als het jaar dat de Medici een dynastie werden. Het Medici netwerk bestond allereerst uit de familieleden die afstamden van Giovanni di Bicci de' Medici – hij was degene die de financiële en politieke basis voor deze familie had gelegd. Verder waren er door middel van huwelijken natuurlijk allerlei andere families aan de Medici verbonden, die stuk voor stuk wellicht minder rijk waren, maar wel ook veel aanzien hadden. Tot slot maakten de minder invloedrijke amici een belangrijk onderdeel uit van het Medici-netwerk: vrienden, buren en zakenpartners. Deze connecties waren zeer belangrijk voor het succes van de Medici binnen de Florentijnse regering. Ze hielpen elkaar aan functies binnen de besturen door persoonlijke invloeden te gebruiken (waar dit mogelijk was tenminste) en stemden uiteraard voor elkaar bij verkiezingen. De rijkere leden boden leden die geldproblemen hadden leningen aan zodat ze in aanmerking konden komen voor bestuursfuncties. Tot slot boden de leden van de Medici-partij hun advies aan en probeerden ze ook op die manier invloed uit te oefenen. Door middel van dit netwerk wist de Medici-familie een machtige positie te verwerven in Florence, terwijl deze stad nog steeds functioneerde als republiek.
De macht van de Medici strekte zich echter ook buiten Florence uit, aangezien ze eigenaars waren van de Medici-bank. Hierdoor hadden ze goede connecties met onder andere de paus en buitenlandse vorsten, die afhankelijk waren van hun bank. Deze diplomatieke relaties waren zeer belangrijk voor het succes van de Medici.
Ondanks deze intenties en maatregelen wat betreft de regering van Florence wist de Medici-familie rond 1430 toch een partij samen te stellen en een leider op een machtige positie te zetten: 1434 kan zelfs gezien worden als het jaar dat de Medici een dynastie werden. Het Medici netwerk bestond allereerst uit de familieleden die afstamden van Giovanni di Bicci de' Medici – hij was degene die de financiële en politieke basis voor deze familie had gelegd. Verder waren er door middel van huwelijken natuurlijk allerlei andere families aan de Medici verbonden, die stuk voor stuk wellicht minder rijk waren, maar wel ook veel aanzien hadden. Tot slot maakten de minder invloedrijke amici een belangrijk onderdeel uit van het Medici-netwerk: vrienden, buren en zakenpartners. Deze connecties waren zeer belangrijk voor het succes van de Medici binnen de Florentijnse regering. Ze hielpen elkaar aan functies binnen de besturen door persoonlijke invloeden te gebruiken (waar dit mogelijk was tenminste) en stemden uiteraard voor elkaar bij verkiezingen. De rijkere leden boden leden die geldproblemen hadden leningen aan zodat ze in aanmerking konden komen voor bestuursfuncties. Tot slot boden de leden van de Medici-partij hun advies aan en probeerden ze ook op die manier invloed uit te oefenen. Door middel van dit netwerk wist de Medici-familie een machtige positie te verwerven in Florence, terwijl deze stad nog steeds functioneerde als republiek.
De macht van de Medici strekte zich echter ook buiten Florence uit, aangezien ze eigenaars waren van de Medici-bank. Hierdoor hadden ze goede connecties met onder andere de paus en buitenlandse vorsten, die afhankelijk waren van hun bank. Deze diplomatieke relaties waren zeer belangrijk voor het succes van de Medici.
Diplomatie
De diplomatie van de Medici is dubbel te noemen: aan de ene kant vertegenwoordigden ze bij hun diplomatieke betrekkingen met buitenlandse vorsten de regering van Florence, maar aan de andere kant konden ze zich altijd nog verschuilen achter het feit dat ze niet verantwoordelijk waren voor de beslissingen van de Florentijnse regering: ze waren immers enkel burgers.
Deze ambiguïteit kon echter ook nadelig uitpakken. De Medici hadden weliswaar een zeer goede indruk gemaakt bij andere Italiaanse staten, maar hierdoor werd hun vrijheid ook wel eens overschat. De Medici waren immers geen op zichzelf staande macht, zoals een vorst van een alleenheerschappij dat wel was: ze waren afhankelijk van de goedkeuring van de Signoria en andere Florentijnse besturen. Dit kon bij weerstand binnen de commissies de onderhandelingen nogal vertragen. De Medici moesten, om iedereen te vriend te houden, dus uiterst voorzichtig te werk gaan. Aan de ene kant moesten ze de buitenlandse vorsten overtuigen om met hen in zee te gaan, wat niet aantrekkelijk was door hun afhankelijke positie. Aan de andere kant moesten ze hun positie in Florence verdedigen: de Medici moesten ervoor zorgen dat de Florentijnse regering aan hun kant bleef.
De Medici hadden dus een zeer machtige positie weten te bemachtigen in vijftiende-eeuws Florence, maar geen legale titel van autoriteit. Om hiermee geen weerstand op te wekken moesten ze op delicate wijze hun macht uitoefenen. Hierbij was beschermheerschap van de kunsten een van de belangrijkste instrumenten van deze familie, met name van Lorenzo de’ Medici.
Deze ambiguïteit kon echter ook nadelig uitpakken. De Medici hadden weliswaar een zeer goede indruk gemaakt bij andere Italiaanse staten, maar hierdoor werd hun vrijheid ook wel eens overschat. De Medici waren immers geen op zichzelf staande macht, zoals een vorst van een alleenheerschappij dat wel was: ze waren afhankelijk van de goedkeuring van de Signoria en andere Florentijnse besturen. Dit kon bij weerstand binnen de commissies de onderhandelingen nogal vertragen. De Medici moesten, om iedereen te vriend te houden, dus uiterst voorzichtig te werk gaan. Aan de ene kant moesten ze de buitenlandse vorsten overtuigen om met hen in zee te gaan, wat niet aantrekkelijk was door hun afhankelijke positie. Aan de andere kant moesten ze hun positie in Florence verdedigen: de Medici moesten ervoor zorgen dat de Florentijnse regering aan hun kant bleef.
De Medici hadden dus een zeer machtige positie weten te bemachtigen in vijftiende-eeuws Florence, maar geen legale titel van autoriteit. Om hiermee geen weerstand op te wekken moesten ze op delicate wijze hun macht uitoefenen. Hierbij was beschermheerschap van de kunsten een van de belangrijkste instrumenten van deze familie, met name van Lorenzo de’ Medici.
Lorenzo de' Medici als beschermheer en kunstkenner
Lorenzo de' Medici had in Florence een belangrijke rol als diplomaat, politicus en “beschermheer van de kunsten”. Dit laatste houdt in dat hij zijn steun, bescherming en invloed gebruikte om kunstenaars te helpen. Maar hij bood meer dan enkel bescherming: hij bemiddelde, onderhandelde en zorgde voor toegang tot allerlei netwerken. De belangrijke rol van Lorenzo de' Medici in de kunstwereld was niet enkel als donor of beschermheer, maar ook vooral als kunstkenner. Hierin onderscheidde hij zich van zijn voorgangers, Cosimo en Piero de' Medici. Vooral in zijn latere jaren werd hij vaak benaderd door andere en soms zelfs buitenlandse opdrachtgevers voor artistiek advies. In ruil voor zijn hulp verlangde hij steun bij verkiezingen. Op deze manier wist Lorenzo de’ Medici zijn positie in de kunstwereld te gebruiken om zijn politieke positie te verstevigen.
Lorenzo zette op drie verschillende manieren kunst in bij zijn diplomatie:
Lorenzo zette op drie verschillende manieren kunst in bij zijn diplomatie:
- Kunst als reputatieversterker
Door zijn functie als kunstkenner werd Lorenzo vaak benaderd voor artistiek advies. Hierdoor was het vaak Lorenzo die verantwoordelijk was voor het kiezen van ontwerpen van gebouwen en het kiezen van de architect. Het gevolg hiervan was dat zijn naam sterk verbonden was aan het project en aan het uiteindelijke gebouw. Een voorbeeld hiervan is de Villa Poggio Reale in Napels, een gebouw dat tegenwoordig niet meer bestaat. De hertog van Calabria had Lorenzo in 1484 gevraagd een architect aan te raden. Lorenzo had architect Giuliano da Maiano aangewezen en zelf het ontwerp uitgekozen. Poggio Reale droeg hierdoor bij aan zijn reputatie als kunstkenner, maar ook aan Florence's reputatie als belangrijk kunstcentrum. - Kunst als overtuigingsmiddel
Ook als hij hier niet om gevraagd werd gaf Lorenzo artistiek advies – en niet enkel uit liefdadigheid. Zo raadde hij in 1488 kardinaal Oliviero Carafa aan om Filippino Lippi de schilderingen in zijn nieuwe kapel in de Santa Maria sopra Minerva te laten maken. De onderliggende reden voor deze suggestie was dat Lorenzo hoopte dat kardinaal Carafa zijn zoon, Giovanni de’ Medici, een plek als kardinaal zou verzekeren. Carafa had eerder namelijk tegen zijn verkiezing gestemd. Bekend is dat de kardinaal zeer verheugd was met de aanbeveling van Lippi en kort na aankomst van de schilder voor de verkiezing van Giovanni stemde. Op deze manier diende Lorenzo’s artistieke advies dus als overtuigingsmiddel.
- Kunst als verzekering van vriendschap en vertrouwen
Een derde manier waarop Lorenzo de’ Medici kunst als diplomatiek instrument gebruikte is door het laten maken van een portret van een bondgenoot en het vervolgens op een ere-plek in het Medici-paleis te hangen. Een voorbeeld hiervan is het portret dat hij liet maken van de hertog van Milaan, Galeazzo Maria Sforza, met wie de Medici-familie al lang een goede diplomatieke relatie had. Tijdens het bezoek van Sforza aan Florence in 1471 liet Lorenzo dit portret maken door Piero Pollaiuolo. Dit was niet het enige schilderij van een bondgenoot van Florence en de Medici-familie dat in het paleis hing, onder andere het portret van de hertog van Urbino was ook hier te zien. Door portretten te laten maken van belangrijke zakelijke partners en deze in zijn paleis op te hangen toonde Lorenzo deze bondgenoten hoeveel waarde hij hechtte aan hun relatie. Op deze manier versterkte hij op persoonlijke wijze de band tussen de Medici als vertegenwoordigers van Florence en buitenlandse vorsten.
Doordat hij een positie als autoriteit op het gebied van de kunsten had verworven kon Lorenzo de’ Medici kunst inzetten als diplomatiek instrument. Aangezien daarnaast veel kunstenaars afhankelijk van hem waren kon hij hen in ruil inzetten voor zijn culturele diplomatie en hen voor anderen laten werken – terwijl hij met de eer streek. Het handige aan deze rol van kunstkenner was verder dat Lorenzo aan de ene kant het aanzien van de Medici verhoogde, terwijl hij aan de andere kant Florence een goede naam als internationaal kunstcentrum bezorgde. Zo kon hij op onopvallende wijze, zonder weerstand van de Florentijnen op te roepen, toch zijn familie begunstigen.
De ambiguïteit van de rol van de Medici kon ook nadelig uitpakken. In hun diplomatieke betrekkingen wekten ze de indruk zelfstandig te zijn, terwijl ze bij het maken van overeenkomsten in feite afhankelijk waren van de goedkeuring van de Signoria. Deze afhankelijkheid maakte hen niet aantrekkelijk om mee in zee te gaan. Het was dus des te belangrijker voor de Medici om mensen aan zich te binden en steun te vergaren. Culturele diplomatie was voor deze de manier waarop ze dit voor elkaar kregen. Als beschermheer en kunstkenner wist Lorenzo de' Medici op subtiele en persoonlijke wijze niet alleen burgers, kunstenaars en opdrachtgevers, maar ook buitenlandse notabelen aan zich te binden.
C. v.t. T.
18-06-2012
De ambiguïteit van de rol van de Medici kon ook nadelig uitpakken. In hun diplomatieke betrekkingen wekten ze de indruk zelfstandig te zijn, terwijl ze bij het maken van overeenkomsten in feite afhankelijk waren van de goedkeuring van de Signoria. Deze afhankelijkheid maakte hen niet aantrekkelijk om mee in zee te gaan. Het was dus des te belangrijker voor de Medici om mensen aan zich te binden en steun te vergaren. Culturele diplomatie was voor deze de manier waarop ze dit voor elkaar kregen. Als beschermheer en kunstkenner wist Lorenzo de' Medici op subtiele en persoonlijke wijze niet alleen burgers, kunstenaars en opdrachtgevers, maar ook buitenlandse notabelen aan zich te binden.
C. v.t. T.
18-06-2012
Bronnen
- Florence en de Medici
Hale, J.R. Florence and the Medici: the pattern of control. Leipzig: Thames and Hudson, 1983.
Kent, Dale. The rise of the Medici: faction in Florence, 1426 – 1434. Oxford: Oxford University Press, 1978. - Diplomatie
Mallett, Michael. 'Diplomacy and war in later fifth-century Italy', Proceedings of the British Academy LXVII (1981), p. 267 – 288.
Rubinstein, Nicolai. 'Lorenzo de' Medici: the formation of his statecraft', Proceedings of the British Academy LXIII (1977), p. 71-94. - Lorenzo de' Medici als beschermheer en kunstkenner
Elam, Caroline. 'Art and diplomacy in renaissance Florence', RSA Journal 136:5387 (oktober 1988), p. 813 – 826.
Kent, F.W. Lorenzo de' Medici and the art of magnificence. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press, 2004.
Wright, Alison. 'A portrait for the visit of Galeazzo Maria Sforza to Florence in 1471', in: Mallett, Michael en Nicholas Mann. Lorenzo the Magnificent: culture and politics. Londen: The Warburg Institute, University of London, 1996, p. 65 – 92. - De afbeeldingen zijn afkomstig van de Web Gallery of Art, www.wga.hu
Op de banner staan de volgende werken, van links naar rechts:
Leonardo da Vinci, Lorenzo de' Medici, circa 1480, Windsor, Royal Library.
Andrea del Verrocchio, Lorenzo de' Medici, 1480, Washington, National Gallery of Art.
Domenico Ghirlandaio, Lorenzo de' Medici (detail van De bekrachtiging van de regels van de franciscaner orde), circa 1483-1485, Florence, Santa Trinità, Sassetti kapel.
Verder lezen
- Meer over de positie van de Medici in Florence:
Rubinstein, Nicolai. The government of Florence under the Medici (1434 to 1494). New York: Oxford University Press, 1997. - Meer over de Medici en culturele diplomatie:
Elam, Caroline. 'Art and diplomacy in renaissance Florence', RSA Journal 136:5387 (oktober 1988), p. 813 – 826. - Meer over de Medici als beschermers van de kunsten:
Gombrich, E.H. 'The early Medici as patrons of art', in: Norm and form: studies in the art of the Renaissance. Londen: Phaidon Press, 1966, p. 35 – 57. - Meer over de kunstenaar in Florence tijdens de Renaissance:
Wackernagel, Martin. The world of the Florentine Renaissance artist: projects and patrons, workshop and art market. Vertaald door Alison Luchs. Princeton: Princeton University Press, 1981.